A??zdan nefes almak, di? yap?s?n? bozabilir

Beykent Üniversitesi Di? Hekimli?i Fakültesi Dekan Yard?mc?s? Ortodonti Uzman? Dr. Ö?r. Üyesi ?irin Hatipo?lu, pek çok insan?n ya?am kalitesini etkileyen di? çapra??kl??? konusu ile ilgili önemli bilgiler aktard?. Ortodontiyi k?saca; di?-çene-yüz bölgesini ilgilendiren bozukluklar?n olu?mas?n? önleyen, mevcut bozukluklar?n ilerlemesini durduran ve tedavi eden; bunlar? yaparken ayn? zamanda iyi bir estetik ve fonksiyon (?s?rma, çi?neme, konu?ma, gülümseme) sa?lamay? amaçlayan, di? hekimli?inin uzmanl?k dallar?ndan biri olarak tan?mlanabilece?ini söyleyen Hatipo?lu; di? çapra??kl???n?n neden olu?tu?u sorusuna ?öyle yan?t verdi:
“Öncelikle, di? çapra??kl??? ve çene bozuklu?una neden olan sebepleri genel ve lokal olmak üzere ikiye ay?rabiliriz. Kal?t?m, do?umsal anomaliler, travma, fonksiyonel bozukluklar ve kötü al??kanl?klar genel faktörler aras?nda s?ralanmaktad?rlar. Kal?t?m, iskeletsel ve di?sel anomali olu?mas?nda etkili olan en önemli faktörlerden birisidir. Kal?t?msal anomaliler, genlerle bir sonraki nesle iletilen genetik özelliklerdeki de?i?ikliklere ba?l? anomalilerdir. Baz? iskeletsel bozukluklar?n olu?umunda %80 kal?t?m?n etkili oldu?unu bilmekteyiz. Özellikle alt üst çenelerin ön arka yöndeki pozisyon bozukluklar?n?n kal?t?mla yak?ndan ili?kisi vard?r. Bu nedenle, ortodontik muayenelerin de küçük ya?larda ba?lamas? gerekti?i önerilmektedir.”

’’A?IZDAN NEFES ALMAK D?? YAPISINI BOZAB?L?R’’
Parmak/dudak emme, t?rnak yeme, dil itimi gibi kötü al??kanl?klar sonucunda, normal fonksiyonel yap?n?n bozularak patolojik bir yap? ortaya ç?kt???n? ifade eden Hatipo?lu, “Parmak emme ?iddetli di?sel ve iskeletsel problemlere neden olabilir. Üç ya??ndan sonra devam eden parmak emme patolojik kabul edilir ve müdahale ?artt?r. Hareketli veya sabit al??kanl?k k?r?c?lar ile ba?ar?l? müdahaleler yap?labilir. A??z solunumu, yanl?? bebek beslenmesi gibi fonksiyon bozukluklar?na ba?l? anomaliler de olu?abilmektedir. Özellikle a??z solunumu, hem di?ler hem de çene yüz iskeleti üzerinde kal?c? de?i?ikliklere neden olabilmektedir. O nedenle a??z solunumunun erken te?hisi, olu?mu? di?sel / iskeletsel de?i?ikliklerin düzeltilmesi ve önlenmesi çok önemlidir.” dedi.
Hatipo?lu, do?u?tan gelen dudak damak yar??? gibi, daha anne rahminde bebek olu?urken meydana gelmi? olan do?umsal anomaliler oldu?u gibi; do?um esnas?nda veya sonras?nda meydana gelmi? travmaya ba?l? olarak olu?an anomalilerin de mevcut oldu?unu söyleyerek, endokrin dengesizlik veya beslenme bozukluklar?n?n da di? ve çenelerde düzensizliklere sebep olabilece?ini belirtti.

Hatipo?lu sözlerine ?öyle devam etti;
’’Di? say? (eksiklik/fazlal?k) anomalileri, di? boyut ve ?ekil anomalileri, anormal labial frenulum (ba?), süt di?lerinin erken kayb? ve yerin korunmas?, süt di?i retansiyonu, ankiloz, yetersiz veya do?ru olmayan klinik uygulamalar da ortodontik maloklüzyon olu?turan lokal faktörler aras?nda say?lmaktad?rlar. Lokal etyolojik faktörlerin, ortodontik maloklüzyon olu?turmas?na katk?lar? tek tek inceledi?imizde, di? say? anomalilerine bak?ld???nda, en fazla di? say?s? eksikli?inin s?ras? ile üçüncü büyük az?, üst yan kesici, alt ikinci küçük az? ve alt kesici di?lerde görüldü?ünün alt?n? çizen Hatipo?lu, “Di? say?s?ndaki fazlal???n çapra??kl??a, alt-üst ön di?ler aras?nda artm?? mesafeye veya her ikisinin kombinasyonuna; eksikli?in ise di?ler aras? bo?luklara, di? kaymalar?na ve buna ba?l? olarak kapan?? bozukluklar?na sebep olmaktad?r. Di? boyut ve ?ekil anomalilerinden, megadont (dev) di?lerin en fazla daimi üst kesici di?lerde görüldü?ünü; çapra??kl?k, alt-üst ön di?ler aras?nda artm?? mesafeye veya her ikisinin kombinasyonuna sebep oldu?unu görmekteyiz. Mikrodonti (küçük di?ler) de ise di?ler aras? bo?luklar, di? kaymalar? ve buna ba?l? olarak yine kapan?? bozukluklar? görülebilmektedir.” diye konu?tu.
“Derin labial ba? üst ön di?ler aras?nda bo?lu?a sebep olabilmektedir. Üst di?ler aras?nda ba? dokusu sebebi ile bo?luk oldu?una hekim taraf?ndan karar verilirse, öncelikle ortodontik tedavi ile di? aral?klar? kapat?larak sonras?nda cerrahi olarak ba? dokusunun kesilmesi ve ortadan kald?r?lmas? gerekmektedir. Burada s?k yap?lan hata cerrahi müdahalenin ortodontik tedavi öncesinde yap?lmas? ki bu sonradan ortodontik tedavi ile di?ler aras? bo?luklar?n kapat?lamamas?na sebep olmaktad?r.” ifadelerini kulland?.

’’SÜT D??? ÇÜRÜKLER? ÖNEML? B?R PROBLEM’’
Hatipo?lu, yayg?nl?k ve ?iddetinin zamanla azalma e?iliminde olmas?na ra?men, süt di?i çürüklerinin hala birçok ülkenin temel halk sa?l??? problemini olu?turmaya devam etti?ini ve do?al daimi di? sürmesi öncesinde süt di?i çekimini gerektirdi?ini söyledi. Süt di?lerinin erken kayb? ile birlikte bu yerin korunamamas? durumunda, daimi di? diziliminde bozukluklar?n meydana gelmekte oldu?unu söyleyen Hatipo?lu ?u ifadeleri kulland?:
“Çekilmi? süt di?i bo?lu?unun her iki yan?nda yer alan di?ler, çekim bo?lu?una do?ru kayma ve devrilme e?ilimindedirler. Ayn? ?ekilde, kar??t arkta bulunan di? uzayabilir. Bu durum ark boyu ve uzunlu?unun k?salmas?na ba?l? olarak olu?an “semptomatik” yer darl???na sebep olmaktad?r. Bu da daimi di?lerin sürme yönünün de?i?mesine - çapra??kl??a veya daimi di?lerin sürmesinin bloke edilmesine - daimi di?in gömük kalmas?na; estetik olmayan bir gülü? - görünüme; g?da birikmesi; artm?? çürük ve periodontal hastal?k ile maloklüzyonun di?er olumsuz yönleri; de?i?en oklüzal ili?kiler, buna ba?l? olarak erken travmatik temaslara ve uygunsuz çene ili?kilerinin olu?mas?n?n önünü açmaktad?r.”
Erken süt di?i kayb?n?n, ortodontik bozuklu?a sebep olma potansiyelinde oldu?u veya ortodontik tedavi ihtiyac?n? artt?rd??? pek çok çal??ma ile belgelendi?ini belirten uzman doktor, sözlerine ?u ?ekilde devam etti:
“Süt di?leri çi?neme fonksiyonunu yerine getirmesinin yan? s?ra, do?al yer tutucu olarak ta görev yapmaktad?rlar. Bu nedenden dolay?, süt di?lerinin orijinal boyutunun korunmas? çok önemlidir. Çürük, yetersiz veya do?ru olmayan klinik uygulamalar maloklüzyona sabep olan en önemli lokal faktörler aras?ndad?r. Çürük olu?tu?unda süt di?inin orijinal boyutu korunamaz. Çürük di?in orijinal di? boyutunda restore edilmesi önemlidir, bu nedenden dolay?. Aksi halde, çürük di?in önünde veya arkas?nda yer alan di?ler, bo?lu?a do?ru kayar ve çapra??kl?k ile kapan?? bozuklu?u olu?turma e?iliminde olurlar. Süt di?lerindeki çürükler ile süt di?lerine yap?lm?? do?ru olmayan restorasyonlar, di?in orijinal boyutunun korunamamas?na, yer kayb?na ve çapra??kl??a neden olmaktad?r. E?er çürük bir süt di?ine restorasyon yap?lma ?ans? yoksa, çekim yap?l?p ard?ndan hemen yer tutucu uygulanmas? gerekmektedir. Böylece, süt di?li dönemden daimi di?li döneme geçi? boyunca süt di?lerinin bak?m? ve korunmas?, özellikle ark boyu perimetre kayb?n? önlemek, nihai maloklüzyon olu?umunu s?n?rland?rmak ve olu?abilecek ortodontik tedavi gereklili?ini en aza indirgemek aç?s?ndan önerilmi?tir.”

ORTODONT?K TEDAV? YÖNTEMLER? NELERD?R
Lokal etyolojik faktörlerin, kazan?lm?? ortodontik maloküzyona sebep olmakta oldu?unu ifade eden Hatipo?lu, “Kazan?lm?? ortodontik maloklüzyonun olu?mas?n? engellemek için de koruyucu- önleyici tedavi çok önemlidir. Peki, di? çapra??kl??? ve çene bozuklu?unun olu?mas?n? engelleyemedik, bozukluk olu?tu, bunu nas?l tedavi ederiz? Genel olarak ortodontik tedavileri hareketli ve sabit olmak üzere iki gruba ay?rabiliriz. Hareketli ortodontik tedavi; kötü al??kanl?klar, parmak emme, anormal yutkunma gibi faktörlere ba?l? olarak geli?ebilecek sorunlar? önlemek, daimi di?lere yer açmak veya basit di? kaynakl? bozukluklar? düzeltmek amac?yla çe?itli hareketli ayg?tlar?n kullan?ld??? tedavi ?eklidir. Ortalama 8-11 ya? aras?ndaki, kar???k di?lenme döneminde bulunan çocuk hastalara uygulanmaktad?r.”

Sabit ortodontik tedavinin ise di?lerin üzerine yap??t?r?lan, tedavi süresince ç?kar?lmayan braketler ve bu braketlerin içinden geçen tellerle yap?ld???n? söyleyen Hatipo?lu, sözlerini ?u ?ekilde sonland?rd?:
“Braketlerin kendi içerisinde metal ve porselen olmak üzere, çe?itleri vard?r. Standart ve her zaman kulland???m?z metal braketlere alternatif olarak, yeti?kin hastalarda kullan?lmak ve daha estetik bir görünüm sa?lamak üzere porselen braketler üretilmi?tir. Sabit ortodontik tedavi sa?l?kl? di? ve di?etlerine sahip her ya?taki bireylere uygulanabilmektedir. Sadece büyüme geli?im kuvvetleri kullan?larak uygulanacak ortopedik tedavilerde, hastalar?n aktif büyüme geli?im döneminde olmas? gerekmektedir. Tedavi ile elde edilen sonuçlar?n korunmas? için, sabit tedavi sonras?nda, mutlaka çe?itli peki?tirme ayg?tlar? ve/veya d??ar?dan görünmeyen tellerle uzun süreli koruma yap?lmal?d?r. Bu tedavi seçeneklerinin d???nda, son dönemde revaçta olan ?effaf plaklarla yap?lan ortodontik tedaviler de ortaya ç?km??t?r. Ancak, hastaya en uygun tedavi ?ekli ve seçene?inin yine, tedaviyi yapacak olan doktoru taraf?ndan önerilece?ini unutmayal?m. Her hastan?n durumu kendine özel ve farkl?d?r.”